مدل سازی مطلوبیت زیستگاه زمستان گذرانی هوبره آسیایی(chlamydotis macqueenii) در مقیاس سیمای سرزمین

چکیده هوبره آسیایی، chlamydotis macqueenii، پرنده ای نادر از خانواده otididae می باشد. این پرنده در نواحی نیمه بیابانی شنی و سنگلاخی زندگی کرده و با شرایط خشک، جایی که درختی وجود ندارد و پوشش بوته ای و لایه علفی پراکنده است، سازش یافته است. هوبره آسیایی طی 3 نسل (20سال)، تا حد زیادی به علت سطوح نامناسب شکار، همچنین از دست رفتن زیستگاه، دستخوش کاهش سریع جمعیت شده است. بنابراین این گونه توسط اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی، iucn، به عنوان گونه ای آسیب پذیر طبقه بندی شده است. مطالعات متعددی به بوم شناسی هوبره در گستره جغرافیاییش پرداخته اند اما دانش کنونی، هنوز در جهت تهیه یک ابزار مدیریتی به منظور کمک به تصمیم گیری در زمینه حفاظت از گونه به کار نرفته است. مدل سازی مطلوبیت زیستگاه بر اساس شبکه-های باور بیزین (bbns)، روشی مناسب جهت استخراج دانش گونه-زیستگاه است. bbns، مدل هایی هستند که بصورت گرافیکی و احتمالاتی روابط میان متغیرها را نمایش می دهند. آن ها ابزارهایی ارزشمند و انعطاف پذیر جهت تلفیق دانش تخصصی موجود و داده های تجربی بوده، بنابراین زمانی که داده های تجربی وجود ندارند تصمیم گیری حفاظتی را تقویت می نمایند. منطقه مورد مطالعه در بیابان های نیمه خشک شرق استان اصفهان، در مرکز ایران واقع شده است. در این مطالعه ابتدا نمودار اثر نمایش دهنده متغیرهای زیستگاهی هوبره و روابط میان آن ها، تهیه گردید. سپس این نمودار اثر به یک شبکه باور بیزین ابتدایی که در آن هر گره مجموعه ای از حالات و احتمالات متغیرها را نمایش می دهد، تبدیل گردید. کمی سازی روابط متغیرها در محیط نرم افزار netica 4.16، انجام گرفت. منابع اطلاعاتی متفاوتی شامل منابع علمی منتشر شده، دانش تخصصی، ملاقات با کشاورزان و مردم محلی و داده های حاصل از مطالعه میدانی در مراحل مختلف تهیه مدل مورد استفاده قرار گرفتند. عملکرد مدل از طریق تجزیه و تحلیل حساسیت سنجی تشریح گردید. اعتبارسنجی مدل از طریق بکارگیری داده های فرضی و داده های واقعی حضور هوبره در منطقه مطالعه ای با مساحت (59422.3 کیلومتر مربع) انجام گرفت. امنیت و دسترسی به غذا به عنوان مهم ترین متغیرهای موثر بر مطلوبیت زیستگاه هوبره در مقیاس سیمای سرزمین شناخته شدند. همچنین، اهمیت سایر متغیرهای موثر از طریق فرآیند تجزیه و تحلیل حساسیت سنجی تعیین گردید. اعتبارسنجی مدل با بکارگیری داده-های حضور هوبره، صحت پیش بینی های مدل را تایید کرد. مدل حاضر، تغییرات مطلوبیت زیستگاه زمستان گذرانی هوبره را همگام با تغییرات سیمای سرزمین پیش بینی می کند. بنابراین مدل می تواند به عنوان ابزار ارزشمندی جهت پیش بینی تغییرات آینده در مطلوبیت زیستگاه هوبره استفاده شود و به تنظیم اولویت های حفاظتی گونه کمک نماید.